وَاصْبِرْ عَلَىٰ مَا أَصَابَکَ ۖ(سوره لقمان، آیه ۱۷)
در روایت نبوی معروف آمده است که الصبر ثلاثه: صبر عند المصیبه، و صبر عند الطاعه، و صبر عن المعصیه
صبر سه قسم است: یک قسم آن صبر در مصیبت است؛ یعنی وقتی برای انسان سختیها و گرفتاریها پیش میآید بی تابی نکند و خویشتن دار باشد
قسم دوم، صبر در مقام انجام وظیفه است. صبر در این مقام این است که انسان تلاش کند تا وظیفه اش را خوب انجام دهد
قسم دیگر، صبر در مقابل معصیت است؛ یعنی وقتی انگیزههای معصیت در انسان پیدا میشود- که غالباً شهوت و غضب است- مقاومت کند
در روایات برای صبر این چند قسم را ذکر کردهاند و با این فرمایشات، زمینهای فراهم میشود تا ما وجه مشترک اینها را بیابیم. قرآن به صورت مطلق میفرماید: «واصبر» و در روایات برای صبر سه قسم بیان میشود
حال از کجا بفهمیم که منظور قرآن کریم کدام یک از این مصادیق است؟ البته اگر موارد استعمال صبر را در قرآن بررسی کنیم میتوانیم مصادیق این اقسام سه گانه را پیدا کنیم؛ اما اگر معنایی تحلیلی از صبر داشته باشیم که جهت مشترک بین هر سه قسم است مفاد آیات و روایات را بهتر میفهمیم و شاید در مقام عمل هم بی اثر نباشد.